حمل دریایی
حمل و نقل دریایی از روش‌های فراگیر و پرکاربرد در انواع حمل و نقل می‌باشد.حمل و نقل دریایی شاخه‌ای از حمل و نقل است که در توسعه تجارت خارجی نقش مهمی ایفا می‌کند. این شاخه از حمل و نقل به واسطه داشتن مزیت هایی از جمله هزینه پایین حمل کالا و قابلیت جابه‌جایی بارهای سنگین و پر حجم از مناسب‌ترین روش‌های حمل و نقل به شمار می‌آید.حمل‌بار با کشتی، یا به بیان دیگر حمل و نقل دریایی، قدمتی بسیار دور و دراز در روابط بین‌الملل دارد. حمل بار با کشتی، جابه‌جایی مسافر، ناوهای نظامی و نهایتا سفرهای اکتشافی دریایی، سابقه بلندی در تاریخ بشری دارند و از دیرباز مورد توجه مردم بوده است. امروزه نیز اهمیت دریا در روابط بین‌المللی به ویژه مسائل تجاری، بسیار بیش از گذشته است. خوب است بدانید که امروزه با وجود پیشرفت تکنولوژی و امکانات، حمل‌ونقل دریایی، اصلی‌ترین روش جابجایی بار در جهان است. بر اساس آمارهای سازمان تجارت جهانی، بیش از ۷۰ درصد سهم تجارت دنیا، از طریق حمل با کشتی صورت می‌گیرد.
در حمل و نقل دریایی کالاها به صورت در حجم و وزن زیاد توسط کشتی‌های غول‌پیکر جهت حمل بین‌المللی بار مورد استفاده قرار می‌گیرند.هر یک از انواع کشتی‌ها و لنج‌های باری با توجه به طراحی و توان و ظرفیت خود برای جابه‌جایی بارهای حجیم و سنگین مورد نظر قرار می‌گیرند.میزان مسافت بین مبدا و مقصد و همینطور امکانات بنادر بارگیری و تخلیه هم از موارد مورد نظر برای حمل بار دریایی می‌باشند.در واقع نوع بار، حجم آن و مشخصاتی نظیر این موارد است که روش حمل و نقل را تعیین می کند و ممکن است در بسیاری از موارد که هم اکنون نیز در حال جریان است تنها مورد قابل استفاده حمل و نقل دریایی کالا باشد. در مورد اینکه کدام یک از روش های حمل و نقل برای بار مورد نظر مناسب است را در خصوصیات بار از نظر حجم،وزن،امکان فاسدشدن،میزان آسیب پذیری و… و همینطور در نظر گرفتن مواردی است که بنا بر اقتضائات زمانی و شرایط خاص تعیین می گردد.
مزایای حمل و نقل دریایی:
یکی از مهمترین مزایای حمل و نقل دریایی مقرون به صرفه بودن آن به نسبت روش های دیگر حمل و نقل است.به همین جهت اکثر تجار و بازرگانان ترجیح می دهند که محمولات خود را از راه های دریایی منتقل کنند و همین امر باعث شده بالاترین حجم ترانزیت کالا از راه های دریایی باشد.
قابلیت جابه‌جایی کالاهای سنگین و حجیم و هزینه بسیار کمتر نسبت به روش هوایی و زمینی را باید جزء مهمترین مزایای استفاده از روش دریایی برای حمل و نقل کالا عنوان کرد.
معایب حمل و نقل دریایی:
یکی از مشکلات حمل و نقل دریایی که می‌توان مهمترین مشکل این روش هم شمرده شود طولانی بودن زمان رسیدن کالا به مقصد در مقایسه با روش های دیگر (زمینی، هوایی) می‌باشد. بیشتر تاجرینی که زمان برایشان اهمیت ندارد روشی که برای حمل بارشان انتخاب می کنند روش دریایی است.
مشکلات دیگری هم مانند دریازدگی، تغییرات دما و تاثیر شرایط آب و هوایی متغیر که بر روی مسافران و خدمه تاثیر می‌گذارد و حرکت کشتی‌ها را مختل می‌کند نیز می توان از دیگر معایب حمل و نقل آبی دانست.
انواع روش‌های حمل دریایی با توجه به مسیر جابه‌جایی
حمل بار با کشتی به روش مستقیم:
در این شیوه، بار مستقیما از یک بندر مبدا به بندر مقصد حمل می‌شود.
حمل بار با کشتی به صورت غیر مستقیم:
زمانی که امکان انتقال مستقیم بار از بندر مبدأ به بندر مقصد وجود ندارد، بار به صورت غیر مستقیم منتقل می‌شود. حمل‌ونقل دریایی به روش غیر مستقیم، شکل‌های مختلفی دارد، اما مهمترین فرم‌های حمل غیر مستقیم بار با کشتی عبارتند از:
- کراس استافینگ
- ترانسشیپ
- ترکیبی
1- روش جابه‌جایی بار به صورت کراس استافینگ Cross Stuffing
این روش حمل‌ونقل دریایی بار، به معنای بارگیری مجدد است. در این روش، که به شکل غیر مستقیم است، بار یک کشتی در بین مسیر به یک کشتی دیگر منتقل می‌شود.
دلایل مختلفی برای استفاده از این شیوه وجود دارد. به عنوان مثال، اگر بندر مقصد شرایط پهلو گرفتن کشتی‌های بزرگ را نداشته باشد، بار به کشتی‌های کوچک‌تر منتقل می‌شود. سپس، کشتی‌های کوچک بار را به مقصد اصلی منتقل می‌کنند.
برای کشورهایی مانند ایران، که تحت تحریم بین‌المللی هستند، کراس استافینگ یک روش دور زدن تحریم‌ها به حساب می‌آید. در روش کراس استافینگ، امکان نوشتن بارنامه برای کشتی دوم وجود دارد.
2- روش جابجایی بار بصورت ترانسشیپ Transshipment
یکی دیگر از روش‌های حمل دریایی به صورت غیر مستقیم، روش ترانسشیپ است. روش ترانسشیپ در مواقعی استفاده می‌شود که بار در یک بندر واسط تخلیه و مجدد بارگیری می‌شود.
ممکن است بین بندر مبدا و بندر مقصد، هیچ کشتی باری در رفت و آمد نباشد. در این صورت، بازرگانان بار خود را به یک بندر واسط در نزدیکی بندر اصلی فرستاده و از آنجا به مقصد نهایی ارسال می‌کنند.
3- روش جابه‌جایی بار به صورت ترکیبی
در این روش، بار در بخشی از مسیر به صورت دریایی و در بخشی با کامیون، قطار یا هواپیما جابه‌جا می‌شود. معمولا کشورهایی که دسترسی مستقیم به بندر و آب‌های آزاد ندارند، از این روش استفاده می‌کنند. برای مثال بار از اروپا وارد بندرچابهار شده و از آنجا با کامیون به ترکمنستان منتقل می‌شود.
انواع حمل دریایی با توجه به نوع و میزان بار
روش چارترینگ
در برخی مواقع بنا به دلایل متفاوتی مانند حجم زیاد کالا، عدم وجود بسته‌بندی خاص یا بسیاری موارد دیگر، نیاز است که کشتی باربری را به صورت کامل اجاره کنند. در این مواقع باید از روش چارترینگ یا اجاره کامل کشتی استفاده کرد.
روش گروپاژ
این واژه به معنای خرده بار است.حمل اشتراکی یا گروپاژ در شرایطی است که میزان بار شما از حجم یک کانتینر کمتر است. در این صورت حمل بار دریایی به‌صورت اشتراکی و گروپاژ تا مقصد و بندرگاه مشخص صورت می‌گیرد. گروپاژ دریایی شیوه‌ای به‌صرفه برای حمل بار دریایی در شرایطی است که اجاره کامل یک کانتینر برای فرستنده صرف اقتصادی ندارد.
سخن آخر
حمل و نقل دریایی کالا و مسافر هم مانند سایر روش‌های حمل و نقل مزیت‌ها و معایب خاص خود را دارد.از حمل و نقل دریایی در حدود 70% کل روش‌های حمل و نقل استفاده می‌شود و با این روش کالاها و محمولات از سراسر جهان به مقاصد و بنادر مورد نظر حمل می‌شوند.حمل دریایی می‌تواند حتی برای کشورهایی که به آب‌های آزاد دسترسی ندارن هم مفید و راهگشا باشد.از حمل و نقل دریایی می‌توان برای حمل و نقل هر کالایی استفاده کرد.حمل و نقل دریایی روش‌ها و مسیرهای متنوعی دارد که با توجه به تامین نیاز درخواستی می‌توان از آن استفاده کرد.